Թումանյանի ստեղծագործական կյանքը սկսվել է 1881 թ. «Հոգուս հատոր…» գողտրիկ բանաստեղծությամբ և ավարտվել է «Էս է, որ կա… ճիշտ ես ասում, թասըդ բե´ր» փայլուն քառյակով` նվիրված բժիշկ Գրիգոր Սաղյանին: Այս երկու ստեղծագործությունների միջև ընկած ժամանակահատվածում ձևավորվել է Թումանյանի աշխարհը` անցնելով հասունացման, զարգացման, գաղափարական և հուզական սահմանների հաստատման ուղի: Երիտասարդ Թումանյանն արդեն իր առաջին գրքերում այն ժամանակվա հայ գրականության և հատկապես
պոեզիայի ֆոնի վրա աչքի ընկավ հայրենի երկրի, ժողովրդի կյանքի ու կեն-
ցաղի, նրա կեն դան ի խոսքի, ավանդությունների հիանալի իմացությամբ։ Եղել են և տաղանդի դրսևորման փայլուն թռիչքներ, և ստեղծագործական աշխատանքի դադարի պահեր, բայց երբեք կանգ չի առել մտքի ու հոգու ներքին շարժումը, կյանքի իմաստի որոնումը, ինչը և պայմանավորում է բանաստեղծի ստեղծագործական ուղու միասնական լինելը: Եվ իհարկե, այդ աշխարհի ձևավորումը պայմանավորված էր անձնական և հասարակական կյանքի մի շարք գործոններով:
Թումանյանի կենսափիլիսոփայությունը մասնավորապես նկատվում է իր քառյակների մեջ:Այստեղ Թումանյանը խոսում է կյանքի հավերժության և մարդու անցողիկության մասին: Նա խորհրուրդ է տալիս խաղաղ ապրել երկրային կյանքի բոլոր րոպեները:
Քանի՜ քանիսն անցնան քեզ պես, քեզնից առաջ,քո առաջ.
Ի՜նչ են տարել նրանք կյանքից, թե ինչ տանես դու քեզ հետ,
Խաղաղ անցի՛ր, ուրախ անցի՛ր երկու օրվան էս ճամփեդ:
Ցավով ու զայրույթով է նկարագրում իր վշտի անհունությունը, սակայն հենց իր զայրույթը լի է սիրով, որն էլ խոսում է նրա՝ ժողովուրդի նկատմամբ անհուն սիրո մասին:
Ծով է իմ վիշտն, անափ ու խոր,
Լիքն ակունքով հազարավոր.
Իմ զայրույթը լիքն է սիրով,
Իմ գիշերը` լիքն աստղերով։
Հումանիստ Թումանյանի բարությանը չափ ու սահման չկա.
Երազումս մի մաքի
Մոտս եկավ հարցմունքի.
― Աստված պահի քո որդին,
Ո՞նց էր համը իմ ձագի…
Խոհափիլիսոփայությունը զգացվում է այս քառյակում, որտեղ ամբողջանում է գրողի մեծությունն ու առատաձեռնությունը, դիմացինին սատար կանգնելու և շռայլորեն նրան նվիրելու, տալու աստծո տվածը:
Ամեն անգամ քո տվածից երբ մի բան ես դու տանում,
Ամեն անգամ, երբ նայում եմ, թե ի՞նչքան է դեռ մնում,-
Զարմանում եմ, թէ` ո՜վ շռայլ, ի՜նչքան շատ ես տվել ինձ,
Ի՜նչքան շատ եմ դեռ քեզ տալու, որ միանանք մենք նորից։
Թումանյանի գրելու ոճը հիանալի է: Նա իր բանաստեղծութոյւնները Տերյանի նման գրել է սիրո, կարոտի, գեղեցկության, բնության մասին: Նա այդ բանաստեղծությունները հանել է իր սրտի խորքից և արտահայտել է մեծ գեղեցկությամբ: Թումանյանը գրել է հասարակ ժողովրդին հասանելի, մատչելի ձևով: Թումանյանը նկարագրել է դեպքերի ու դեմքերի մասին, որոնք քաղել է իրական կյանքից: Նա շոշափել է մարդկային բնավորության ամենանուրբ կողմերը: Երբեմն անդրադարձել է հասարակության արատավոր երևույթների: Թումանյան կարդալը ոչ միայն հաճելի է, այլ նաև ունի դաստիարակչական մեծ նշանակություն:
Թումանյանի ստեղծագործական ուղին տարբեր փուլերում զարգացել է յուրովի` սերտորեն կապված լինելով նրա կյանքի և հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրի հետ: Բանաստեղծի խառնվածքը , նրա ներաշխարհը հաղորդել են այդ շարժմանը հակասություններով լի որոնումներ, թռիչքների և անկումների պահեր, բայց և այնպես այդ ուղին եղել է միասնական, քանի որ քայլ առ քայլ մոտեցրել է նրան գեղարվեստական կատարելության և հոգու իմաստության հավերժ ու անմահ բարձունքին:
Ու պայծառ ցոյաց դեպ վերին այեր`
Ու իր հարազատ բարձունքիցը լույս`
Բարձրից
Իմ բարի սըրտի էն մեծ խոհերից,
Էն մեծ խոհերի անհուն խորերից`
Կամեցավ` ելավ իմ հըզոր հոգին,
Որ բարձրից նայի աստծու աշխարհքին:
Ու պայծառ ցոյաց դեպ վերին այեր`
Մարդկային ամեն հընարքներից վեր,
Վե՜ր ամեն շուքից և շամանդաղից`
Մինչև լուսեղեն ոլորտն անթախիծ:
Ու իր հարազատ բարձունքիցը լույս`
Անչար, անաչառ, անդորր ու անհույզ`
Պարզ, ամենատես հայացքովը նա
Ճառագեց ներքև` աշխարհքի վըրա:
Комментариев нет:
Отправить комментарий